ตับอ่อนเป็นส่วนหนึ่งของระบบทางเดินอาหาร มีลักษณะเป็นต่อมขนาดใหญ่ยาว 10 เซนติเมตร รียาวคล้ายใบไม้ ตับอ่อนอยู่ด้านหลังของกระเพาะอาหารใกล้กับลำไส้เล็กส่วนต้น ตับอ่อนมีหน้าที่สร้างฮอร์โมนหลายชนิด เช่น อินซูลิน กลูคากอน ซึ่งมีหน้าที่ควบคุมน้ำตาลในกระแสเลือด และสร้างน้ำย่อยสำหรับย่อยไขมัน ตับอ่อนอักเสบ คือภาวะที่น้ำย่อยในตับอ่อนไม่สามารถไหลผ่านท่อของตับอ่อนได้
ทำให้เกิดการย่อยเนื้อเยื่อของตัวตับอ่อนเอง ส่งผลให้ตับอ่อนอักเสบ เมื่อเกิดการอักเสบบ่อยหลายครั้งก็จะกลายเป็นการอักเสบแบบเรื้อรัง และจะเริ่มมีหินปูนไปเกาะที่ตับอ่อน ทำให้ตับอ่อนมีขนาดเล็กลงและสมรรถภาพในการทำงานก็ลดลงตามไปด้วย
การอักเสบที่เกิดขึ้นที่ตับอ่อนสามารถแบ่ง 2 ชนิด คือ
- ตับอ่อนอักเสบแบบเฉียบพลัน เป็นการที่เซลล์ตับอ่อนบวม มีการตายของไขมันและมีการตกเลือด
- ตับอ่อนอักเสบแบบเรื้อรัง เป็นการอักเสบที่ทำลายโครงสร้างของเซลล์และมีการเปลี่ยนแปลงหน้าที่ของตับอ่อนอย่างถาวร
โดยทั่วไปคนป่วยจะมีอาการอักเสบแบบเฉียบพลันก่อน หากไม่ได้รับการรักษากลับมาเป็นซ้ำๆ ก็จะกลายเป็นการอักเสบเรื้อรังคะ อาการทั่วไปสำหรับผู้ป่วยตับอักเสบแบบเฉียลพลัน ผู้ป่วยจะมีอาการปวดท้องอย่างมากและปวดตลอดเวลา ปวดร้าวไปทางด้านหลังเหมือนโดนมีแทง ปวดมากขึ้นในท่านอนราบ และอาการปวดจะดีขึ้นในท่านั่งโน้มตัวไปข้างหน้า มีอาการคลื่นไส้ อาเจียน ท้องอืด และหากเป็นการอักเสบแบบเรื้อรัง ผู้ป่วยจะปวดท้องไม่รุนแรงนักแต่จะมีอาการอื่นๆร่วม เช่น ปวดท้องเรื้อรัง ไม่สามารถควบคุมระดับน้ำตาลได้ทำให้เป็นโรคเบาหวาน ท้องเสียเรื้อรังเพราะไม่สามารถย่อยไขมันได้ ถ่ายอุจาระมีไขมันลอยอยู่ น้ำหนักลด และมีอาการตาเหลืองตัวเหลือง เป็นต้น
สาเหตุหลักที่มักทำให้ตับอ่อนอักเสบเกิดจากการดื่มแอกฮอล์อย่างหนัก โดยแอลกฮอล์จะเข้าไปทำลายตับโดยตรง และกระตุ้นฮอร์โมนบางตัวในร่างกาย ทำให้ตับอ่อนขับน้ำย่อยมากขึ้น จนน้ำย่อยที่มากเกินกลับมาย่อยเนื้อตับอ่อนเอง และแอลกฮอร์ยังทำให้ปลายท่อน้ำย่อยตับอ่อนที่จะเข้าไปในลำไส้เล็กหดตัวมากผิดปกติ จนเกิดการอุดตัน น้ำย่อยไหลกลับมาทำลายเนื้อเยื่อตับอ่อน และเกิดจากนิ่วในถุงน้ำดี ซึ่งทำให้เกิดการอุดตันของท่อ ส่งผลให้น้ำย่อยไหลกลับมาย่อยเนื้อเยื่อของตับอ่อนเองคะ
ส่วนใหญ่ผู้ที่มีอาการไม่รุนแรงมักจะมาพบแพทย์เนื่องจาก ปวดท้อง ท้องอืด เบื่ออาหาร น้ำหนักลด เมื่อทำการตรวจเลือดจะพบค่าเอนไซม์ของตับอ่อนที่สูงขึ้น จึงทราบว่าตนเองเป็นตับอ่อนอักเสบ แพทย์อาจทำการอัลตราซาวด์เพื่อตรวจดูว่าเป็นโรคอื่นที่ทำให้มีอาการหรือไม่ เช่น นิ่วในถุงน้ำดี รักษาโรคตับอ่อนอักเสบขึ้นอยู่กับความรุนแรงของโรค เช่นหากเกิดการอักเสบรุนแรงจนเกิดการเน่าตายของเนื้อเยื่อตับอ่อน มีโอกาสติดเชื้อได้สูง แพทย์อาจจะต้องผ่าตัดเพื่อเปิดเข้าไปล้างทำความาสะอาด โดยแพทย์จะทำการประเมินการสูญเสียสมรรถภาพของตับอ่อน เพื่อทำการรักษา หากตับอ่อนสูญเสียสรรถภาพร้อยละ 10-24 ของทั้งร่างกาย แพทย์ก็จะจำกัดอาหารเพื่อลดการทำงานของตับอ่อน และใช้ยาเพื่อควบคุมอาการ อาการแสดง และรักษาภาวะทุโภชนาการ เป็นต้น
วิธีป้องกันที่ดีที่สุดในการป้องกันโรคตับอ่อนอักเสบเฉียบพลัน คือ การไม่ดื่มแอลกฮอล์ ไม่ว่าจะดื่มมากหรือน้อยก็ส่งผลเสียต่อตับอ่อนทั้งนั้นคะ
โรคตับอ่อนอักเสบเป็นโรคทางเดินอาหารที่พบได้น้อยมาก และมีอัตราการเสียชีวิตจากโรคนี้ต่ำ โรคตับอ่อนอักเสบแบบเฉียบพลันสามารถรักษาให้หายได้ ถ้าตรวจทราบถึงสาเหตุของการเกิดโรค ก็รักษาหรือแก้ไขที่ต้นเหตุ การตรวจพบโรคเร็วและการไม่มีภาวะแทรกซ้อนใดๆ ทำให้การรักษาเป็นไปได้ด้วยดีและผู้ป่วยฟื้นตัวได้เร็วขึ้น
ข้อมูลอ้างอิง
โรคตับอ่อน : bumrungrad.com
ตับอ่อน : allied.tu.ac.th
